نوشتاری در باره تأثیر آلودگی هوا روی چشم‌ها
نفس‌مان گرفته و بالا نمی‌آید. شهر زیر چتر دود قرار گرفته و قطره‌ای باران نمی‌بارد. باد می‌وزد و با خود آلودگی و خاکستر و و‌دود و بنزن به ارمغان می‌آورد. یاکریم‌ها و گنجشک‌ها در آسمان دودآلود گیج می‌خورند و از نغمه خوانی افتاده‌اند. نفس‌مان گرفته و داریم خفه می‌شویم. شب‌های پرستاره برای‌مان خاطره شده، سینه‌مان تیر می‌کشد و چشم‌های‌مان دیگر در شب‌های تاریک ستاره نمی‌چینند.
انگار هوای آینده کودکان‌مان را هم دزدیده‌ایم، نفس کشیدن را برای‌شان سخت کرده‌ایم؛ درخت‌های‌مان را بریدیم و به جای‌شان برج ساختیم، مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها، کارخانجات و صنایع‌مان را توجیه کردیم و اینگونه شد که دیگر هوا نداریم. نفس‌های‌مان به شماره افتاده و شهرمان زیر چتر دود فریاد می‌کشد.
آلودگی هوا نه تنها قلب و ریه و‌مغزمان را نشانه گرفته که چشمان‌مان را می‌سوزاند.
آلودگی هوا امروزه یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای سلامت عمومی در جهان و به‌خصوص در کشورهای در حال توسعه است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال ۲۰۲۴، بیش از ۹۹ درصد جمعیت جهان در مناطقی زندگی می‌کنند که الودگی هوا از حد مجاز فراتر می‌رود.
در این میان، ذرات معلق (PM2.5 و PM10)، ازن (O₃)، دی‌اکسید نیتروژن (NO₂)، دی‌اکسید گوگرد (SO₂) و ترکیبات آلی فرار از مهم‌ترین آلاینده‌هایی هستند که مستقیماً روی چشم‌ها تأثیر می‌گذارند.
همه می‌دانیم چشم به‌عنوان اندامی که مستقیماً در تماس با محیط قرار دارد، بسیار آسیب‌پذیر است. ذرات معلق ریز (PM2.5) به‌راحتی روی سطح قرنیه و ملتحمه می‌نشینند و باعث التهاب مزمن می‌شوند.
ازن و NO₂ با تولید رادیکال‌های آزاد باعث استرس اکسیداتیو در سلول‌های سطحی چشم می‌شوند.
خشکی چشم
کاهش رطوبت نسبی هوا در روزهای آلوده باعث تشدید سندرم خشکی چشم می‌شود.
مطالعات نشان داده در روزهای با شاخص آلودگی بالای ۱۵۰، مراجعه بیماران با علائم قرمزی، سوزش و اشک‌ریزش تا ۴۲ درصد افزایش می‌یابد. همچنین بر اساس آمارهای اعلام شده زندگی در مناطقی با PM2.5 بالاتر از ۳۵ میکروگرم بر مترمکعب، خطر خشکی چشم را تا ۲۹ درصد افزایش می‌دهد.
دژنراسیون ماکولا
تحقیقات جدید نیز ارتباط معناداری بین غلظت بالای NO₂ و افزایش خطر AMD خشک پیدا کرده‌اند.
گلوکوم
برخی مطالعات هم نشان می‌دهند استرس اکسیداتیو ناشی از آلودگی می‌تواند به عصب بینایی آسیب برساند و احتمال پیشرفت گلوکوم زاویه‌باز را بالا ببرد.
بلفاریت و عفونت‌های سطحی چشم
آلاینده‌ها دفاع طبیعی پلک و اشک از چشم را ضعیف می‌کنند و خطر عفونت‌های استافیلوکوکی و بلفاریت را افزایش می‌دهند.
گروه‌های در معرض خطر بیشتر
کودکان، سالمندان، افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای (ماننددیابت، روماتیسم) و کسانی که شغل‌شان فعالیت در فضای باز است (رانندگان، پلیس راهنمایی، کارگران ساختمانی و...) بیشتر در معرض ناراحتی‌های چشمی ناشی از هوای آلوده هستند.
توصیه‌های عملی برای محافظت از چشم‌ها
- استفاده مداوم از عینک آفتابی با محافظ UV و ضد گردوغبار (حتی در روزهای ابری)
- شستشوی چشم با سرم نمکی یا اشک مصنوعی بدون نگهدارنده (۴–۶ بار در روز)
- استفاده از دستگاه بخور در خانه برای افزایش رطوبت
- اجتناب از مالیدن چشم‌ها
- مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان (مانند ماهی، سبزیجات برگ‌سبز، هویج، تخم‌مرغ)
- مراجعه زودهنگام به چشم‌پزشک در صورت بروز علائم مداوم
در پایان باید تأکید کنیم آلودگی هوا دیگر فقط یک مشکل تنفسی نیست؛ یک تهدید جدی برای سلامت چشم هم محسوب می‌شود.
در حالی که راه‌حل اصلی کاهش آلودگی، تصمیماتی در سطح کلان است، ما به‌عنوان فرد هم می‌توانیم با رعایت نکات حفاظتی ساده، از چشمان‌مان در برابر این دشمن خاموش محافظت کنیم.